Tijdens de jaarlijkse top EU-China spraken de twee grootmachten hun gemeenschappelijk engagement uit voor het klimaat, als tegengewicht voor het Amerika van Donald Trump. De economische onderhandelingen leverden dan weer nauwelijks iets op.
De vijand van mijn vijand ... U kent het zinnetje wel. Op de twaalfde EU-China Business Summit, die begin juni in Brussel werd georganiseerd, kwamen China en Europa tot een akkoord om het gebruik van fossiele energie terug te dringen, groene technologieën te ontwikkelen en bij te dragen tot de jaarlijkse financiering van een fonds van 90 miljard euro in de strijd tegen de uitstoot van broeikasgassen. In de economische discussies werd er echter nauwelijks vooruitgang geboekt sinds de vorige top van juni 2016. Een gemiste kans voor de Europese Unie, die voor China toch de belangrijkste import- en exportpartner geworden is.
Welke strategie hanteert de EU ten opzichte van China?
In een informatiefiche die op 1 juni 2017 werd gepubliceerd, vatte de Europese Commissie dit beleid samen in een reeks “Conclusies van de Raad over de EU-strategie ten aanzien van China”. Het gaat hierbij over de versterking van de wederzijdse betrekkingen en het vastleggen van voorwaarden voor eerlijke concurrentie op alle vlakken van de samenwerking, in het bijzonder op het moment dat de Europese Unie en China naar een globaal akkoord toewerken over de investeringen om nieuwe marktkansen te creëren.
“De sterkte van de economische ontwikkeling, van het handelsverkeer en van de investeringen heeft alles te maken met het respect voor de rechtsstaat. Om zaken te kunnen doen, moeten burgers toegang kunnen krijgen tot vrije en onafhankelijke informatie en kunnen communiceren en discussiëren.” Cecilia Malmström, Europees Commissaris voor handel
Europa wil bovendien de digitale link tussen Europa en China verbeteren op het vlak van infrastructuur en uitwisseling. Tijdens het Belt and Road Forum dat in mei plaatsvond in Peking, gaf de Europese Unie haar visie over de verbetering van de connectiviteit tussen Europa en Azië. Voor die connectiviteit is samenwerking nodig op het vlak van infrastructuur, met name via financiering, onderlinge uitwisselbaarheid en logistiek.
“Ook een gemeenschappelijk kader met normen en standaarden is essentieel voor een gunstige economische relatie, bijvoorbeeld op het vlak van intellectuele eigendomsrechten of de veiligheid van voedingsmiddelen en consumptiegoederen.” Europese Commissie, juni 2017.
Handel, investering ... en dumping
Tijdens de onderhandelingen streefde de EU naar een globaal akkoord over investeringen. Die onderhandelingen zijn overigens al zo'n twee jaar aan de gang. Het vastleggen van meer eerlijke concurrentievoorwaarden voor bedrijven is hierbij een prioriteit.
De Europese Unie wil verder samenwerken met China zodat het land zijn markt nog meer zou openstellen voor Europese investeringen. Een van de belangrijkste bezorgdheden van de Commissie is de zogenoemde “industriële overcapaciteit van China” in verschillende sectoren, waaronder de staal- en aluminiumindustrie. De Europese Unie haalde hierbij het argument van de “oneerlijke concurrentie voor de Europese bedrijven” aan en is van mening dat Europa “wordt overspoeld door Chinese dumpingproducten”. Een probleem dat China “bij de kern moet aanpakken”.
EIF: een plan van 500 miljoen euro
Het Europees Investeringsfonds en het Chinese Silk Road Fund ondertekenden op 2 juni een protocolakkoord om samen in fondsen te investeren (investeringskapitaal en risicokapitaal). Doel? Op hun beurt investeren in kmo's die voornamelijk in de EU gelegen zijn. In totaal zou het gaan om 500 miljoen euro aan kredieten, verdeeld in twee gelijke stukken. Dat initiatief moet een aanvulling vormen op het kmo-luik van het Europees Fonds voor strategische investeringen van het Plan Juncker dat bedoeld is om zo'n 416.000 kmo's in Europa makkelijker toegang te geven tot financiering.
02.05.2024
“De nadruk ligt op mensen en vertrouwen”
Kan een modebedrijf ook succesvol zijn zonder de excessen van fast fashion? Zeker, zo bewijst Jean Chabert met Stanley/Stella, dat op maat gemaakte kleding van biologisch katoen produceert.
“We willen een gamechanger zijn”, vertelt Jean Chabert, CEO van Stanley/Stella. “Toen ik geboren werd, 62 jaar geleden, leefden er 2 miljard mensen op onze planeet. Vandaag zijn we met 8 miljard. Dat is de realiteit, en dus moeten we ophouden met de uitputting van hulpbronnen. Menselijke activiteiten hebben altijd gevolgen, maar we moeten er wel voortdurend naar streven om onze parameters te verbeteren. Daar ligt ons engagement en dat hebben we in 2022 vastgelegd in een charter. We controleren ons hele ecosysteem en leggen de nadruk op mensen en op vertrouwen.”
Kleding als communicatiemiddel
Het B2B-bedrijf uit Brussel verkoopt kleding die dient als communicatiemiddel. Klanten van Stanley/Stella laten T-shirts, sweatshirts en hoody’s bedrukken, printen of borduren en bieden die gepersonaliseerde items aan hun eigen klanten aan. “We zitten in een ‘giveaway’-industrie en onze prijzen zijn minstens 50 procent hoger dan het gemiddelde. Maar wij bieden wel superieure kwaliteit én respect voor mensen”, aldus Chabert.
Biokatoen: de helft minder water
Vijftien van de 220 Stanley/Stella-werknemers zijn direct of indirect bezig met ESG (Environmental, Social, Governance). Ze controleren bijvoorbeeld of de afspraken over arbeidsomstandigheden en veiligheid op de productielocaties worden nageleefd. Het bedrijf koopt zijn biologisch katoen - geproduceerd zonder GGO (Genetisch Gemodificeerde Organismen), zonder pesticiden en met 70 procent minder waterverbruik dan conventioneel katoen - in India, Tanzania en Turkije. Vervolgens gaat Stanley/Stella in de hele productieketen langdurige verbintenissen aan met als streefdoel: minimale negatieve gevolgen voor mens en milieu. Een voorbeeld? 90 procent van de containers arriveert in de opslagloods in Duitsland per binnenvaartschip, de minst vervuilende vorm van transport.
Nadenken over alle effecten
“We moeten natuurlijk realistisch blijven”, nuanceert Chabert. “Bedrijven die levensvatbaar willen zijn, moeten ook winstgevend blijven. Om textiel te maken verbruiken we per definitie hulpbronnen. Dus denken we na over alle effecten. Onze activiteiten rond textieldecoratie houden we bijvoorbeeld in Europa, ook al is dat duurder. Het afvalwater met inkten en kleurstoffen wordt behandeld en hergebruikt. Voorlopig kunnen we niet vermijden dat elektriciteit in Bangladesh wordt opgewekt door gas. We checken hoe bereid een land is om daarin vooruitgang te boeken. En ondertussen compenseren we wat we niet kunnen vermijden.”
Vertrouwen en menselijkheid
“Vertrouwen is de kern van een goede relatie”, zegt Chabert. “Vroeger liep ik al eens tegen een cashflowprobleem aan. Ik zat aan mijn eigen vermogen en had jarenlang geen leningen. Lange tijd was ik 100 procent aandeelhouder. Uiteindelijk heb ik mijn kapitaal voor 40 procent geopend en kredieten aangevraagd bij BNP Paribas Fortis. We kennen elkaar ondertussen goed en ik hoef hen de beperkingen van mijn bedrijf niet uit te leggen, ze kennen de sector. Ze cofinancieren de voorraad, bieden een factureringsoplossing, ondersteunen onze ontwikkeling in de Verenigde Staten dankzij hun internationale netwerk, enzovoort.”
Vandaag gaat het Stanley/Stella voor de wind. In 2023 werd de omzet meer dan verdubbeld, tot 170 miljoen euro. Binnenkort hoopt het bedrijf ook zijn eerste passen te zetten in Japan en Zuid-Korea. Maar voor Chabert is het duidelijk: “Onze belangrijkste rijkdom staat niet op de balans. Dat zijn onze mensen.”
Stanley/Stella is klaar om de wereld te veranderen. Ontdek nog meer straffe verhalen van ondernemers.
We controleren ons hele ecosysteem en leggen daarin de nadruk op mensen en op vertrouwen.
Onze prijzen zijn minstens 50 procent hoger dan gemiddeld. Maar wij bieden wel superieure kwaliteit én respect voor mensen.
30.04.2024
Meetbaar maatschappelijk ondernemen
De Brusselse scale-up Optimy brengt vrijwilligerswerk, donaties, mecenaats- en sponsoractiviteiten van bedrijven samen op één platform. Daar zijn hun maatschappelijke gevolgen concreet meetbaar.
“Oorspronkelijk beschouwde ik mezelf niet als een sociaal ondernemer, al was ik wel bezig met sponsoring. Op vraag van onze klanten hebben mijn partners en ik een hele dienstverlening ontwikkeld die is uitgegroeid tot het meest uitgebreide platform op de markt”, zegt de CEO van Optimy, Kenneth Bérard.
Een van die klanten was de BNP Paribas Fortis Foundation, die maatschappelijk een groter verschil wou maken en die acties ook meer zichtbaarheid wou geven. “Het is voor bedrijven een must om een bijdrage te leveren aan de maatschappij. Dat genereert meerwaarde voor het bedrijf en voedt een positieve spiraal. Maar die maatschappelijke gevolgen moeten meetbaar zijn. Hoeveel kinderen worden er geholpen? Hoeveel bomen zijn er geplant? Welk effect heeft dat op de tevredenheid van de werknemers, op het imago, op de omzet? Ons model biedt dat allemaal aan. Bedrijven moeten dus niet telkens nieuwe modules aanschaffen als ze extra activiteiten willen toevoegen. Dat is volgens mij onze grote succesfactor. We zijn marktleider in Europa in onze sector en het enige bedrijf dat actief is in zowel Europa als Noord-Amerika.”
Persoonlijke begeleiding
“Veel bedrijven zitten vol goede bedoelingen. Ze willen een positief effect hebben op de samenleving, maar vaak ontbreekt het hen aan een goede methode om dat efficiënt te doen”, merkt de ondernemer op. “Ze hebben de neiging om al hun inspanningen los van elkaar te zien. Het Optimy-platform biedt daar een oplossing voor. Het is makkelijk samen te stellen en is servicegericht. We passen ons aan aan de processen van elke businessunit en elk bedrijf. Omgekeerd werkt het niet”, verzekert Kenneth Bérard. “Onze klanten zoeken geen technologie, maar wel begeleiding. We investeren in personalisering en dat loont, toont ook een tevredenheidsonderzoek bij onze klanten.”
Acties structureren
Het eerste advies dat Optimy altijd geeft aan bedrijven: versnipper je inspanningen niet, ze moeten één geheel vormen. “We raden bedrijven aan hun acties met behulp van ons instrument te structureren. Het beleid in maatschappelijk verantwoord ondernemen moet in lijn zijn met de waarden, het DNA en de bredere strategie van het bedrijf. En de acties moeten natuurlijk transparant en goed worden uitgevoerd.”
De juiste partner
De band die Optimy vanaf het begin had met BNP Paribas Fortis was doorslaggevend voor de groei van het bedrijf. “Het feit dat de bank ons volgt, heeft onze geloofwaardigheid vergroot bij onze partners, investeerders, klanten en ook intern. Nu zet ze voor ons een factoringservice op om onze groei verder te ondersteunen.”
De groei van Optimy werd eerst ondersteund door cashflow, wat ongebruikelijk is voor een technologiebedrijf. Vanaf 2019 kwam er financiering in het spel. Toen trad een Canadees fonds dat gespecialiseerd is in SaaS-bedrijven (Software as a Service) en verbonden is aan het prestigieuze Massachusetts Institute of Technology (MIT) tot het kapitaal.
Multiculturele verrijking
Zoals voor meer bedrijven is een van de grootste uitdagingen van Optimy de werving van nieuw talent. “Wij hebben die uitdaging kunnen omzetten in een troef”, besluit Kenneth Bérard. “We trekken talent aan uit het buitenland. In ons kantoor in Brussel werken zestig mensen van twintig nationaliteiten. Die multiculturaliteit is een enorme verrijking en heeft ons geholpen om internationaal door te breken.”
“Het beleid om maatschappelijk verantwoord te ondernemen moet in lijn zijn met de waarden, het DNA en de bredere strategie van je bedrijf”.
21.10.2020
Achter het risico gaan opportuniteiten schuil: uw exportkompas voor 2020
Hoe de wereld er morgen uitziet? Wie het weet, mag het zeggen. Maar zoals Antoine de Saint-Exupéry schreef: "Het gaat er niet om de toekomst te voorspellen, maar haar mogelijk te maken."
De context van vandaag kan zo complex en gespannen overkomen dat internationale avonturen weinig kans lijken te maken: handelsoorlogen, geopolitieke instabiliteit, de economische crisis en de effecten van de COVID-19-pandemie op de gezondheid. Toch is alles vaak een kwestie van je blik en je invalshoek … De grens tussen vrees en opportuniteit is vaak maar dun. Sommigen beschouwden ze zelfs als de twee kanten van een en dezelfde medaille. De wereldmarkten vormen dan ook een belangrijke hefboom voor groei ... of voor herstel. Als ondernemingshoofd moet u in elke situatie gelegenheden grijpen om te ondernemen. Waar het op aankomt, is dat u weet uit welke hoek de wind waait, zodat u in de juiste haven kunt aanmeren.
Europa: nabijheid als troef
De COVID-19-crisis heeft opschudding teweeg gebracht in de internationale handel. De complexiteit en de afhankelijkheid van de logistieke ketens via de lucht, over land en over zee zijn bloot komen te liggen. Ook vandaag nog — en zelfs meer dan tevoren — blijft de transportkwestie een van de grootste uitdagingen: de tarieven zijn gestegen naargelang de onzekerheid en de obstakels toenamen. ‘Nabijheid’ is hierdoor een belangrijke geografische troef geworden: per vrachtwagen door Europa rijden is uiteraard eenvoudiger dan per boot of vliegtuig de andere kant van de wereld bevoorraden. De nabijheid van de Franse en de Duitse markt — ondanks de verschillen die tijdens de coronacrisis aan het licht kwamen — vormt eveneens een voordeel in termen van ‘kennis en beheersing’. Deze economische en culturele ‘nabijheid’ maakt de zaken eenvoudiger en voorspelbaarder.
Verre markten: meet uw risico
Soms is het Oude Continent te klein of simpelweg ongeschikt voor een bedrijf of een sector. En bovendien vormen verder weg gelegen markten tal van verschillende opportuniteiten, onder meer doordat ze anders gestructureerd en samengesteld zijn. Toch is voorzichtigheid geboden: de groeiverwachtingen zijn vrijwel overal naar beneden toe bijgesteld. China, de fabriek van de wereld, heeft lang genoeg stilgelegen om alle productie- en toeleveringsketens te verstoren. De handelsspanningen tussen het Rijk van het Midden en de Verenigde Staten — om nog te zwijgen van de impact van de presidentsverkiezingen van 2020 — zijn nog altijd actueel. En het hele Amerikaanse continent kampt met een gezondheidscrisis zonder weerga. Moeten we dan maar bij de pakken neer gaan zitten? Natuurlijk niet! Maar wees meer dan ooit op uw hoede.
Torenhoog klantenrisico
Elke automobilist weet: zodra de mist optrekt, moet je dubbel op je hoede zijn. Hetzelfde geldt voor de wereldmarkten. De crisis heeft de meeste landen en samenlevingen ervan langs gegeven ... maar die schade is niet altijd even zichtbaar. De potentiële insolventie van uw buitenlandse klanten is dus iets waar u nog beter op moet letten, zodat u het risico op onbetaalde facturen zo goed mogelijk kunt beheersen. En wat voor internationale klanten geldt, geldt in eigen land nog sterker. Om veilig beslissingen te kunnen nemen, is het essentieel dat u voldoende zicht hebt op wat er bij uw klant gaande is. Met andere woorden: verzamel zo veel mogelijk veldgegevens over het verleden en het heden van uw doelklant.
Wendbaarder dan ooit
In de onzekere, wisselvallige context van vandaag moet uw exportactiviteit ondersteund worden door een zekere mate van flexibiliteit en een goed vermogen om op onzekerheden te anticiperen. Bent u actief in China? Voorzie posities waar u zich kunt terugtrekken, met heldere indicatoren, in het geval dat zich een rampscenario voordoet. Een flexibel businessmodel heeft ook als voordeel dat u het geweer snel van schouder kunt veranderen in functie van externe gebeurtenissen: uw product wijzigen of aanpassen, diversificatie van uw toeleveringsbronnen enz. Denk ook na over uw operationele implementatie ... Is het tijd om die te faseren? Of om via een lokale speler te werken? Digitalisering (vooral van contactmomenten en uitwisseling) en e-commerce zijn twee niet te missen hefbomen voor groei die tijdens de lockdown hun potentieel meer dan bewezen hebben.
Blijf op de hoogte: netwerk en begeleiding
In een snel evoluerende wereld is informatie een van de sleutels tot succes. Tijdens de lockdown deden we het zonder, maar beurzen en andere evenementen in het buitenland blijven onmisbaar als u aan uw netwerk wilt blijven bouwen en nieuwe gegevens wilt verzamelen. Dit zijn gelegenheden om banden te smeden en partnerschappen aan te gaan, terwijl u tegelijk nieuwe trends en mogelijke toekomstige gevaren ziet aankomen. Des te meer nu de digitalisering ook binnen deze sector het contact en de interactie laagdrempeliger maakt. Een andere troef: een ‘gids’ ter beschikking hebben. Dat is vaak doorslaggevend voor wie de lokale context wil begrijpen en oplossingen wil vinden in het geval van tegenvallers.
15.10.2020
Exporteren? Ja, maar wat is de beste markt?
De wereld is meer dan ooit een dorp. Er zijn overal opportuniteiten: aan de andere kant van de wereld en aan de landsgrenzen van België. Wie raak wil schieten, moet weten op wie hij mikt!
U staat op het punt om buitenlandse markten te gaan veroveren. Maar hebt u al een antwoord op de centrale vragen: op welke doelmarkt wil u zich gaan ontwikkelen? In welk land — dichtbij of ver weg — wil u nieuwe klanten veroveren? De mogelijkheden zijn eindeloos, want dankzij de nieuwe technologieën zijn de afstanden enorm ‘ingekort’. Veel bedrijven timmeren dan ook hard aan de weg buiten de grenzen van de Europese Unie. U hoeft geen multinational meer te zijn om voet aan de grond de krijgen in China, te exporteren naar het Midden-Oosten, of de grote markt van de VS, Rusland of Brazilië te betreden. Stuk voor stuk verleidelijke ‘bestemmingen’. Maar ze zijn niet zonder risico, want ze bieden niet de veiligheid die we van onze Europese buren gewend zijn. Het is dus van belang dat u de juiste keuze maakt. En daarom moet u de perfecte balans zien te vinden tussen ‘risico's en opportuniteiten’.
Commercieel potentieel om aan te grijpen …
De keuze van uw doelmarkt hangt allereerst af van het bestaande commerciële potentieel. Van de match tussen uw aanbod en hun vraag. En van uw vermogen om nieuwe prospecten te verleiden – prospecten met andere verwachtingen dan uw bestaande klanten. Hoe ziet uw toekomstige doorsneeklant eruit? Hoe gedraagt hij zich? Wat zijn zijn gewoontes, wat zijn zijn wensen? Beantwoorden uw producten aan een lokale behoefte? Wat zijn de tendensen binnen uw marktsegment? Hoe gaat u van start, hoe communiceert u, hoe kweekt u klantentrouw? Stuk voor stuk belangrijke vragen die beantwoord moeten worden. Reken op uw eigen expertise binnen uw activiteitendomein, maar zorg dat u ook over een gezonde dosis onmisbare ‘terreinkennis’ beschikt. Want als u een verzadigde markt betreedt of als uw producten niet op de vraag zijn afgestemd, zult u al snel het veld moeten ruimen. Hoe verhoogt u uw kans op succes? Schep een zo realistisch mogelijk beeld: uw commerciële veronderstellingen en prognoses moeten stevig in elkaar zitten!
… en de middelen om daar iets mee te doen!
Uw lokale marktonderzoek mag niet beperkt blijven tot het profiel van uw beoogde klanten. U moet ook weten of u een aangepast commercieel aanbod kunt ontwikkelen dat is afgestemd op de regionale realiteit: de gehanteerde prijzen, de best werkende distributiemethodes, de toegevoegde waarde van uw product enz. Uw onderzoek is niet compleet zonder een analyse van het bestaande aanbod: wie zijn uw concurrenten? Hoe werken ze (omzetcijfers en gerealiseerde marges)? Hoeveel ruimte is er nog voor uw product? En zo verder. Zorg er ook voor dat u over de lokale middelen beschikt om uw activiteit te ontplooien: hebt u toegang tot goed presterende leveranciers? Tot betrouwbare partners? En wat zijn de leveringsmogelijkheden? Hoe zit het met bekwame arbeidskrachten? Enz. Tot slot moet u ook de logistieke obstakels niet vergeten: denk aan de kosten, de geografische beperkingen, de bereikbaarheid vanaf Brussels Airport of vanuit de Haven van Antwerpen, maar ook administratieve hindernissen. Eén ontbrekend puzzelstukje kan volstaan om uw plan in duigen te gooien.
Probeer geen ijs te verkopen aan een Eskimo
Logisch, toch? U gaat ook geen paraplu's verkopen in Egypte, of auto's in Venetië. Maar niet alle culturele verschillen zijn zo vanzelfsprekend. Denk maar aan de taal, het levenstempo, de lokale gewoonten en gebruiken en zo verder. Elk land heeft zijn eigen ongeschreven regels, die van buitenaf niet altijd even leesbaar zijn. Ook per regio binnen een land kunnen de verschillen groot zijn: in Duitsland kies je Düsseldorf als telecomhub, maar München om zijn auto-industrie. Hetzelfde geldt voor China. Het spreekt ook vanzelf dat de culturele afstand tot de Aziatische markten — die op zichzelf heel verleidelijk zijn — sterk contrasteert met de ‘nabijheid’ van de 512 miljoen inwoners van Europa. Welke keuze u ook maakt, onderschat al die verschillen niet (in de breedste zin van het woord), want ze zijn doorslaggevend voor het gedrag en de handelswijzen van uw klanten en leveranciers. Leer ze kennen, zodat u ze beter begrijpt!
Ook reuzen kunnen struikelen
De recente geschiedenis laat zien dat ook toonaangevende bedrijven op internationaal vlak flaters kunnen begaan. Vaak heeft dat te maken met strategische missers of een gebrek aan kennis van de doelgroep. Zo heeft Home Depot, een wereldwijde speler op doe-het-zelfgebied, zijn tanden stukgebeten op China. De reden: Chinezen zijn geen doe-het-zelvers. Zelfbedieningscosmeticamerk Sephora sloeg dan weer de bal mis toen het Japan probeerde te veroveren: Japanners gebruiken weinig tot geen parfum en ze laten zich graag adviseren alvorens een product te kopen in plaats van het zelf uit de rekken te plukken. En Starbucks vergat op zijn beurt rekening te houden met de Australische koffiecultuur. Het resultaat? Een grote misser. Een ander bekend voorbeeld is Walmart in Duitsland. En dichter bij huis wist Exki, de gezonde snelrestaurantketen, de New Yorkers niet te overtuigen, terwijl het concept in Europa goed loopt.
Neem poolshoogte
In de context van vandaag spelen geopolitieke, economische en reglementaire aspecten een zeer belangrijke rol voor het slagen van een internationaal uitbreidingsproject. U moet vermijden dat externe gebeurtenissen een einde aan uw operaties maken: van de Chinees-Amerikaanse handelsoorlog en de politieke onrust in bepaalde werelddelen tot de juridische of fiscale onzekerheid in andere regio's. Niemand kan in de toekomst kijken, maar het ene land biedt meer garanties dan het andere (in de vorm van bijvoorbeeld conventies, verdragen of onderlinge akkoorden tussen landen). Neem dus poolshoogte, laat u adviseren en verken meteen ook andere risicofactoren, zoals invoerrechten, handelsreglementen en de bescherming van merken en patenten.
Informatie is goud waard!
U hebt het begrepen: hoe beter u uw doelgroep kent, hoe beter u in uw avontuur zult slagen. Hoe verzamelt u zo veel mogelijk informatie? Begin met de economische, financiële, commerciële en technische gegevens die u tot uw beschikking hebt, onder meer dankzij hulpmiddelen zoals Market Finder van Google of andere professionele databanken. En daarna? Daarna gaat niets boven ervaring ter plaatse. Neem deel aan lokale beurzen of evenementen; ga op bezoek in uw doelregio en houd uw ogen en oren open; breng de mogelijkheden en de beperkingen in kaart. Ook overheidsvertegenwoordigingen kunnen nuttige aanspreekpunten vormen (in België en in het buitenland). Ze spelen vaak ook een interessante netwerkrol (AWEX, Hub.Brussels, Flanders Investment & Trade [FIT], l’Entreprise Europe Network enz.). Dat is echter niet altijd genoeg (en het neemt tijd in beslag) … En daarom is stapsgewijze begeleiding de sleutel voor de juiste beslissing en een geslaagd avontuur.