Cryptomunten hebben de laatste jaren heel wat stof doen opwaaien. Blockchain, de technologie achter bitcoin en co., zal het opwaaiende stof doen aanzwellen tot een orkaan die de wereld door elkaar zal schudden.

Hoe werkt het?

Blockchain is een publiek grootboek dat het mogelijk maakt om digitale transacties op een onweerlegbare manier vast te leggen. Die transacties worden niet op één centrale locatie opgetekend en bewaard, maar decentraal, op duizenden of zelfs miljoenen computers. Die computers controleren voortdurend elkaars gegevens. Vervalsingen en fraude worden op die manier onmogelijk.

Koen De Leus (hoofdeconoom BNP Paribas Fortis): “Blockchain kan veel processen vereenvoudigen en efficiënter maken. Alles verloopt via één gedeelde gedecentraliseerde databank. Zo ontstaat er instant transparantie: alle betrokken partijen hebben toegang tot dezelfde gegevens en kunnen meekijken. Aanpassingen worden alleen bij consensus goedgekeurd. Daardoor kunnen partijen die elkaar niet kennen, toch veilig en in vertrouwen samenwerken. Je kunt business doen en contracten met elkaar afsluiten zonder dat er een tussenpersoon aan te pas komt, zoals een notaris of een overheid die identiteiten moet bevestigen.”

Blockchain zal geld doen vloeien

Bedrijven en andere organisaties zouden blockchain kunnen gebruiken om tijd en geld te besparen, hun administratie terug te dringen, informatie veiliger te bewaren en te delen en met ongekende snelheden nieuwe producten op de markt te brengen. Financial, energie, gezondheid, voeding: in talloze industrieën hebben gevestigde ondernemingen aan den lijve ondervonden hoe digitalisering, mobiele toepassingen en de cloud hun business op zijn kop hebben gezet. Die nieuwe trein willen ze niet missen.

Jean-Luc Verhelst (blockchainauteur en -consultant): “Blockchain heeft de potentie om de wereld te veranderen, zoals internet dat ook al gedaan heeft. Vroeger las je de krant of keek je naar het journaal. Dat was gecentraliseerde, gefilterde informatie. Op het internet kan iedereen naar iedereen informatie sturen, in een fractie van een seconde. Die explosie van informatie heeft alternatieven voor de klassieke media mogelijk gemaakt. Blockchain zal hetzelfde doen voor geld. Vandaag heb je banken nodig om geld te laten stromen. Blockchain stuurt meteen geld door, zonder tussenpersoon en vertragingen. Je zult naar een documentaire kijken en je tv zal geld rechtstreeks naar de producer doorsturen, die dat geld even automatisch naar zijn camera- en geluidsman zal sturen. Zoals internet informatie heeft doen vloeien, zal blockchain geld doen vloeien.”

Blockchain past als een handschoen bij de logistieke sector. De keten kan in bepaalde gevallen zelfs doorgetrokken worden tot in de winkelkar van de consument.

IBM noemt blockchain een sleuteltechnologie. De Belgische ingenieur Sophie Vandebroek stuurt mee de 3.000 man sterke onderzoeksgroep van de Amerikaanse technologiereus aan. Ze vertelde onlangs in De Tijd dat IBM al verschillende blockchainnetwerken had opgezet om bedrijven en hun leveranciers transparant te laten samenwerken. “We hebben een joint venture met de containergigant Maersk om miljoenen containers te kunnen traceren tijdens het transport. Bij zo’n operatie zijn veel derde partijen betrokken. Blockchain helpt om alles betrouwbaar en veilig te laten verlopen. Als ergens een lading vastzit in een haven, valt die meteen op te sporen.”

Blockchain lijkt wel gemaakt voor de logistiek. Er zou veel geld en tijd mee bespaard kunnen worden, denkt ook Koen De Leus, hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis.

Koen De Leus: “Het vervoer van containers is een mooi voorbeeld. Dat transport zelf is relatief goedkoop. Het is vooral de administratie die de kostprijs de hoogte injaagt. Al dat papierwerk kan vermeden worden door een logboek met blockchain aan te leggen. Bij aankomst volgen er dan bijvoorbeeld automatisch containerregistraties. Combineer je dat met het internet of things, met voorwerpen die via het internet data uitwisselen, dan kunnen er nieuwe producten en diensten met nieuwe businessmodellen ontstaan.”

Afgesproken temperatuur

De voedingsindustrie zou er wel bij kunnen varen. Voedsel wordt vaak onder een bepaalde temperatuur vervoerd. Door daar een blockchain op te zetten, kan het volledige traject automatisch gevolgd worden.

Koen De Leus: “Sensoren monitoren de temperatuur en sturen op afgesproken tijdstippen en locaties die gegevens door naar de blockchain. Van de leverancier naar de verwerker, de transporteur en de verdeler tot en met de detailhandel: alles wordt in kaart gebracht. De consument weet op die manier zeker dat zijn groenten en zijn vlees volgens de afgesproken regels tot in de winkelrekken zijn geraakt. Hij of zij weet ook waar ze vandaan komen.”

De regels waarvan sprake worden door de gebruikers van een blockchain geformuleerd in een zogenoemd ‘smart contract’. Met die ‘smart’ wordt bedoeld dat de technologie controleert of het contract wordt nageleefd. In het voorbeeld van de controle over de koelketen, zal de ontvanger de levering pas aanvaarden als de temperatuur over de hele lijn in orde was. De lading wordt geweigerd wanneer in de blockchain het ‘smart contract’ niet is nageleefd. In dit geval wanneer de temperatuur te hoog is geweest.

Jean-Luc Verhelst (blockchainauteur en -consultant): “Eventuele inbreuken kunnen zelfs in realtime gemeld worden via een alarmsysteem. Zo kan er direct ingegrepen worden. In het ‘smart contract’ zou er ook een verzekeringsclausule opgenomen kunnen worden. Het contract zou bijvoorbeeld een automatische terugbetaling door de verzekeringsmaatschappij kunnen genereren.”

Audits blijven nodig

Dat klinkt allemaal fantastisch, maar de soep wordt niet zo heet gegeten als ze wordt opgediend. Een grote uitdaging is de verbinding tussen de fysieke en de digitale wereld. Die moet helemaal waterproof zijn.

Jean-Luc Verhelst: “Met warmtesensoren kun je knoeien. Ik zeg maar iets: een malafide transporteur zou dat controlemechanisme kunnen ontwijken door een ijszakje aan de sensor te bevestigen. Iedereen in de supply chain moet dus te vertrouwen zijn, bij elke schakel van de keten. Dat is toch een grote aanname. Mensen zullen voorzichtig zijn om de boel te vervalsen, want zo’n ingreep zal altijd zichtbaar blijven in de blockchain. Maar transparantie wil nog niet zeggen dat het systeem helemaal waterproof is. Audits blijven nodig.”

Kies eieren voor je diamanten

Sommige producten lenen zich logistiek beter voor blockchaintoepassingen dan andere. Eieren kun je wel traceren, maar uiteindelijk komen ze in de fabriek of bij de bakker in taarten en andere bereidingen terecht. Weten of de eieren in jouw cake van een Belgische of een Nederlandse eierboer komen, of misschien wel uit beide landen? Dat is wel heel veel gevraagd.

Jean-Luc Verhelst: “Andere producten lenen zich veel beter voor blockchain. Een diamant is bijvoorbeeld uniek. Je kunt elk steentje aan de hand van enkele tientallen datapunten identificeren. Stop die vingerafdruk in een blockchain en je weet 100% waar die diamant vandaan komt en wiens bezit hij op dat moment is.”

Je doet een overschrijving naar Mexico en een paar seconden later staat het geld daar op de rekening. Een welgemeende ‘Muchísimas gracias!’ wordt uw deel. Haalt blockchain internationale betalingen uit de black box?

Internationaal betalingsverkeer in euro en in de SEPA-zone (alle lidstaten van de Europese Unie plus Noorwegen, IJsland, Liechtenstein, Zwitserland en Monaco) verloopt zonder veel haperingen. Buiten de SEPA-zone gaat het minder vlot. Over het algemeen loopt er met 1 op de 200 internationale betalingen onderweg iets fout. Betalingen komen te laat toe of worden geblokkeerd, vragen dienen beantwoord te worden, onduidelijkheden rechtgezet. Bedrijven hebben ook vaak de indruk: we stoppen een bedrag in het systeem en na een tijdje komt het geld er aan de andere kant weer uit. Maar wat er intussen allemaal mee gebeurt, is een raadsel. Desondanks dienen er wel - soms zelfs onverwachte - kosten betaald te worden. 

Weinig klantvriendelijk, allemaal. SWIFT (Society for Worldwide Financial Communication), het netwerk dat opgezet werd door financiële organisaties wereldwijd, wil de internationale betalingen uit die black box halen. SWIFT gpi (Global Payments Innovation) zou de nieuwe wereldwijde standaard voor internationaal betalingsverkeer moeten worden. De ambitie is niet min. Geld zou interbancair nog dezelfde dag op de rekening moeten staan, als de tijdzones het toelaten. De totale kosten moeten transparanter worden en er wordt gewerkt aan end-to-end tracking. Zo zouden klanten elke stap in het betalingsproces in realtime kunnen volgen. BNP Paribas was één van de 21 pilootbanken. Twee jaar later zijn er wereldwijd meer dan 60 banken live met SWIFT gpi en werden er reeds meer dan 50 miljoen SWIFT gpi transacties doorgestuurd.

Volgens SWIFT zelf zal blockchain een rol spelen in dit SWIFT gpi-verhaal. Geen verrassing, want de technologie maakt veilige en transparante financiële transacties mogelijk, zonder nood aan financiële instellingen. Die rol als tussenpartij kan immers wegvallen. Kunnen internationale betalingen straks zonder SWIFT? Of zonder banken? Dat zal nog wel even duren, denkt blockchainauteur en -consultant Jean-Luc Verhelst.

Jean-Luc Verhelst: “Met cryptomunten zouden bedrijven vandaag al internationale betalingen kunnen doen. Alleen is de technologie nog niet matuur genoeg om op grote schaal transacties te doen. Het bitcoinsysteem bijvoorbeeld kan om de 10 minuten niet meer dan 1 MB aan transacties verwerken, wat neerkomt op 7 tot maximaal enkele tientallen transacties per seconde. Visa doet er 24.000 per seconde. Een van de oplossingen is het Lightning Netwerk. Dat protocol wordt momenteel uitgerold en zal ervoor zorgen dat een transactie dankzij atomic swaps supersnel wordt afgehandeld. Het bitcoinnetwerk zal daardoor kunnen concurreren met de bestaande netwerken zoals Visa, en dat tegen lage vergoedingen.”

Een tweede hinderpaal is een wettelijke. Het hele blockchainverhaal is mogelijk met cryptomunten, maar nog niet met euro’s en dollars.

Jean-Luc Verhelst: “Daar is nog geen wettelijk kader voor. De vraag is hoelang het nog duurt voor centrale banken een deel van hun geld uitgeven op een blockchain. Dat zal blockchainprocessen beter bereikbaar maken voor het bedrijfsleven.”

Meer info over internationale betalingen leest u in het gelijknamige dossier.

Honderden projecten haalden via ICO (Initial Coin Offering) al miljarden dollars op. Hype of mogelijkheid? “De meeste van die projecten zullen falen. Maar er zit wel degelijk potentieel in ICO.”

ICO is fondsenwerving in cryptogeld en de hype van het moment. Je kunt het zo gek niet bedenken, of iemand heeft er het laatste half jaar wel geld voor opgehaald via ICO. Van gedecentraliseerde opslag in de cloud (FileCoin) over digitaal adverteren (adToken) tot en met platformen voor tandartsen (DentaCoin) en medicinale marihuana (Potcoin).

Al die projecten hebben één ding gemeen: Initial Coin Offering. ICO is een alternatieve financieringsmethode waarmee fondsen in digitale munt worden opgehaald. Concreet: het bedrijf geeft op een daartoe bestemd platform munten uit (digitale activa of tokens) en ontvangt in ruil een bedrag in bitcoin, ethereum of een andere cryptomunt. De crypto-investeerder zet dus in op een specifiek project. Hij ontvangt in ruil digitale activa, krijgt toegang tot de blockchain, mag gebruikmaken van de voorgestelde dienst en strijkt een deel van de gegenereerde winst op. Alle verrichtingen steunen op de blockchaintechnologie.

Investeerders staan te springen

De meeste ICO-projecten zitten voorlopig in de technologische sfeer. De legende wil dat whizzkids in de garage van mama en papa beginnen, maar deze technologische start-ups kunnen zich een deftig kantoortje permitteren. Het gaat immers om stevige bedragen. Filecoin, een Amerikaans platform voor de opslag van op blockchain gebaseerde gegevens, haalde bijvoorbeeld 250 miljoen dollar op. De chatapp Telegram mikte nog hoger. Telegram wil een platform opzetten dat snellere blockchaintransacties mogelijk maakt en daarnaast een eigen munt ontwikkelen, waarmee je via Messenger zou kunnen betalen. Het haalde intussen al meer dan 1 miljard dollar op.

Investeerders willen de boot niet missen en staan te springen om van hun geld af te raken. Het gaat snel. Heel snel. Het Nederlandse platform voor gedecentraliseerde voorspellingsmarkten Gnosis haalde 12,5 miljoen dollar op... in een kwartier. Bij de start-up Brave, die een nieuwe webbrowser ontwikkelt, ging het nog sneller. Dat mocht blockchainauteur en -consultant Jean-Luc Verhelst zelf ondervinden.

Jean-Luc Verhelst: “Brave is een open-source webbrowser die advertenties en trackers blokkeert. Een van de mensen erachter is Brendan Eich, medeoprichter van Mozilla en de man achter JavaScript. Een serieus project, waarin ik wel wat wilde investeren. Ze wilden 37 miljoen dollar ophalen. Ik zat klaar aan de pc, maar kreeg zelfs de kans niet. De ICO was in geen tijd afgesloten. Blijkbaar stond er 100 miljoen dollar klaar om te investeren.”

Het Wilde Westen

Hoe werkt het? ICO zou je een mix van IPO (Initial Public Offering, waarbij een bedrijf zijn aandelen op de beursmarkt laat noteren) en fondsenwerving via crowdfunding kunnen noemen. Startpunt is meestal een white paper. Daarin staan de grote lijnen van het project en uitleg over de onderliggende technologie. Het bedrijf stelt doorgaans zelf zijn cryptogeld voor, bepaalt de looptijd en de andere modaliteiten van de ICO en legt de waarde van zijn munten vast. Iedereen die virtueel geld heeft, kan instappen en er komt geen aandelenuitgifte of participatie aan te pas. Alles verloopt dus eenvoudig, zonder tussenpersonen en zonder regulering. ICO’s zijn momenteel vaak populair bij investeerders die op snel geld uit zijn: ze zijn zeer liquide en de hoge volatiliteit van de koersen kan voor een snelle return of investment zorgen. Net die eigenschappen baren sommigen zorgen.

Koen De Leus (hoofdeconoom BNP Paribas Fortis): “Een ICO vertrekt van een white paper. Die wordt niet gecontroleerd zoals een IPO. Als investeerder weet je niet hoe ernstig of beloftevol het project is. Het risico is reëel dat die start-up zelfs nooit uit de startblokken raakt. Daarnaast is er de volatiele koers van cryptomunten. Niemand weet wat die straks nog waard zijn. Dat zijn veel onzekerheden samen.”

Jean-Luc Verhelst: “Vandaag zijn ICO’s nog het ‘Wilde Westen’. De mensen die geld willen ophalen, begrijpen zelf niet altijd even goed wat blockchain is, of ze hebben zelfs de bedoeling niet om een project te doen slagen. Als jij morgen 20 miljoen euro binnenhaalt, wat zou je dan eerst doen? Ik denk dat ik een paar weken vakantie zou nemen (lacht). Dat is wat vandaag gebeurt. Mensen krijgen hun geld op voorhand en ze hebben eigenlijk nog niets: geen businessplan, geen project, geen team om dat project uit te voeren,... Investeerders zien het woord ‘blockchain’ en ze verliezen hun gezond verstand. En hun centen. Ik schat dat 98% van alle ICO’s zal falen.”

Ook voor traditionele bedrijven

Toch zit er toekomstmuziek in ICO’s, ook voor traditionele bedrijven. Neem een farmaceutisch bedrijf dat onderzoek wil doen naar een geneesmiddel. Dat zou de klassieke methodes en tussenpersonen kunnen overslaan om via een ICO fondsen op te halen bij patiënten en belangenverenigingen.

Jean-Luc Verhelst: “Maar dan moeten de huidige risico’s van ICO er wel uitgehaald worden. Dat kun je doen door te gaan naar gedecentraliseerde government rond ICO. Je haalt dan bijvoorbeeld 20 miljoen euro op, maar in eerste instantie kun je maar 1 miljoen gebruiken. Pas als je je project goed uitgewerkt hebt, krijg je toegang tot de volgende schijf. En wanneer je een team samengebracht hebt, komt er opnieuw een schijf vrij. De investeerders beslissen wanneer je klaar bent voor de volgende financiële injectie. Op die manier kun je effectief genoeg geld ophalen om je project uit te voeren, maar moet je wel stap per stap aantonen dat je het beloofde kunt waarmaken. Vinden de investeerders dat dit niet het geval is, dan kunnen ze het resterende bedrag terugvorderen. Technisch is dat niet zo moeilijk te realiseren. Het wordt gewoon mee in de blockchain gecodeerd. Zo maak je van een ICO een DAICO: een decentralised autonomous initial coin offering. Dat is ook een smart contract, maar dan een smart contract waarin de investeerders stemrecht krijgen.”

In de niet zo verre toekomst wordt ICO dus ook een optie voor bestaande bedrijven. Niet iedereen zal van de ene op de andere dag zomaar een miljoen binnenhalen. Wie met ICO wil werken, zal zijn marketing moeten verzorgen.

Jean-Luc Verhelst: “Een Belgische kmo zal waarschijnlijk meer op regionale basis geld ophalen via een ICO. Grote bedrijven zullen moeten investeren in mondiale marketing, met behulp van gespecialiseerde bedrijfjes die hen toegang kunnen geven tot grote persgroepen over de hele wereld.”

De Brusselse scale-up Optimy brengt vrijwilligerswerk, donaties, mecenaats- en sponsoractiviteiten van bedrijven samen op één platform. Daar zijn hun maatschappelijke gevolgen concreet meetbaar.

“Oorspronkelijk beschouwde ik mezelf niet als een sociaal ondernemer, al was ik wel bezig met sponsoring. Op vraag van onze klanten hebben mijn partners en ik een hele dienstverlening ontwikkeld die is uitgegroeid tot het meest uitgebreide platform op de markt”, zegt de CEO van Optimy, Kenneth Bérard.

Een van die klanten was de BNP Paribas Fortis Foundation, die maatschappelijk een groter verschil wou maken en die acties ook meer zichtbaarheid wou geven. “Het is voor bedrijven een must om een bijdrage te leveren aan de maatschappij. Dat genereert meerwaarde voor het bedrijf en voedt een positieve spiraal. Maar die maatschappelijke gevolgen moeten meetbaar zijn. Hoeveel kinderen worden er geholpen? Hoeveel bomen zijn er geplant? Welk effect heeft dat op de tevredenheid van de werknemers, op het imago, op de omzet? Ons model biedt dat allemaal aan. Bedrijven moeten dus niet telkens nieuwe modules aanschaffen als ze extra activiteiten willen toevoegen. Dat is volgens mij onze grote succesfactor. We zijn marktleider in Europa in onze sector en het enige bedrijf dat actief is in zowel Europa als Noord-Amerika.”

Persoonlijke begeleiding

“Veel bedrijven zitten vol goede bedoelingen. Ze willen een positief effect hebben op de samenleving, maar vaak ontbreekt het hen aan een goede methode om dat efficiënt te doen”, merkt de ondernemer op. “Ze hebben de neiging om al hun inspanningen los van elkaar te zien. Het Optimy-platform biedt daar een oplossing voor. Het is makkelijk samen te stellen en is servicegericht. We passen ons aan aan de processen van elke businessunit en elk bedrijf. Omgekeerd werkt het niet”, verzekert Kenneth Bérard. “Onze klanten zoeken geen technologie, maar wel begeleiding. We investeren in personalisering en dat loont, toont ook een tevredenheidsonderzoek bij onze klanten.”

Acties structureren

Het eerste advies dat Optimy altijd geeft aan bedrijven: versnipper je inspanningen niet, ze moeten één geheel vormen. “We raden bedrijven aan hun acties met behulp van ons instrument te structureren. Het beleid in maatschappelijk verantwoord ondernemen moet in lijn zijn met de waarden, het DNA en de bredere strategie van het bedrijf. En de acties moeten natuurlijk transparant en goed worden uitgevoerd.”

De juiste partner

De band die Optimy vanaf het begin had met BNP Paribas Fortis was doorslaggevend voor de groei van het bedrijf. “Het feit dat de bank ons volgt, heeft onze geloofwaardigheid vergroot bij onze partners, investeerders, klanten en ook intern. Nu zet ze voor ons een factoringservice op om onze groei verder te ondersteunen.”

De groei van Optimy werd eerst ondersteund door cashflow, wat ongebruikelijk is voor een technologiebedrijf. Vanaf 2019 kwam er financiering in het spel. Toen trad een Canadees fonds dat gespecialiseerd is in SaaS-bedrijven (Software as a Service) en verbonden is aan het prestigieuze Massachusetts Institute of Technology (MIT) tot het kapitaal.

Multiculturele verrijking

Zoals voor meer bedrijven is een van de grootste uitdagingen van Optimy de werving van nieuw talent. “Wij hebben die uitdaging kunnen omzetten in een troef”, besluit Kenneth Bérard. “We trekken talent aan uit het buitenland. In ons kantoor in Brussel werken zestig mensen van twintig nationaliteiten. Die multiculturaliteit is een enorme verrijking en heeft ons geholpen om internationaal door te breken.”

“Het beleid om maatschappelijk verantwoord te ondernemen moet in lijn zijn met de waarden, het DNA en de bredere strategie van je bedrijf”.